Image may be NSFW.
Clik here to view.
ԿԱՏԻԱ ՔՈՒՇԵՐԵԱՆ
Մեծ ճիգերի համադրումով, միասնական եւ նպատակասլաց աշխատանքով կարողացանք իրականացնել Հայոց Ցեղասպանութեան 100ամեակի նշումը: Հիմք դրեցինք հարիւրամեակից անդին մեր ազգային նպատակների իրագործման համար մղուող պայքարից ծնուած բազմաթիւ հարցադրումների, նաեւ վերջնակէտ՝ առաջնորդող ուղիների յստակացման: Այսօր, այստեղ է մեր ուշադրութեան եւ աշխատանքի ծանրութեան կենտրոնը, որը չի նշանակում ստուերում թողնել ազգային կարեւորութիւն ներկայացնող այլ հարցեր:
Հայոց Ցեղասպանութեան հարցը համաշխարհային տարողութեամբ եւ լայնօրէն արձագանգ գտաւ, ուղի հարթելով ապագայի մեծածաւալ գործունէութեան համար:
Սակայն առ այսօր, Հայոց Ցեղասպանութեան ամբողջական փաթեթին հարկ եղած չափով չենք անդրադարձել, ինչպէս՝ դարերի ընթացքում իրականացուած մանկահաւաքներ, տեղանունների եւ անձնանունների թրքացում եւ լեզուասպանութիւն: Կարծում ենք, ազգի ֆիզիկական ոչնչացման փաստի արծարծման զուգընթաց, պէտք շեշտադրում կատարենք լեզուի նկատմամբ կատարուած ոճիրի, այն է՝ լեզուասպանութեան վրայ, որովհետեւ լեզուն ինքը ժողովուրդն է: Նաեւ, մեր համազգային գիտակցութեան մէջ չենք արմատաւորել այն ճշմարտութիւնը, թէ մեր ժողովրդի դէմ իրականացուող իւրաքանչիւր ոտնձգութեան զուգահեռ տեղի է ունենում լեզուի վրայ ուղղակի կամ անուղղակի յարձակում: Բաւական է յիշել միջին դարերում յունարէնի եւ պարսկերէնի՝ դէպի Հայաստան փորձերի, թուրքերի կողմից հայերէնը արգելելու հետեւողական քայլերի մասին, երբ մարդկանց լեզուն կտրելու եւ սարսափ տարածելու միջոցով կարելի եղաւ հայութեան մի ստուար հատուածի դարձնել թրքախօս, ուստի եւ ինչ որ տեղ թուրքի պէս մտածող: Երեւան եկաւ հայատառ թուրքերէնը: Յիշենք նաեւ ցարական Ռուսաստանի կողմից հայկական դպրոցները փակելու հրամանի մասին այն ժամանակ, երբ Հայաստանի ազատագրման խնդիրն էր դրուած: Հայոց Ցեղասպանութեան եւ Հայաստանի խորհրդայնացման հետեւեց լեզուն սպաննելու խոշոր մի քայլ, որն իրականացաւ Մեսրոպեան ուղղագրութեան խարխլման միտող հակահայ ու հակագիտական «ուղղագրութիւն» որդեգրելը 1922 թուականին, ապա ռուսական դպրոցների լայն ցանցի ստեղծումը, որոնց վնասակար հետեւանքներից չենք կարողանում ձերբազատուել առ այսօր:
Այլ խօսքով, ազգի դէմ կատարուող որեւէ ոտնձգութիւն չի շրջանցում լեզուին: Երբե՛ք: Եւ քանի որ այդ մէկը ճշմարտութիւն է, ապա մեզ պէտք է անհանգստացնի հայոց լեզուի վիճակը ոչ միայն Սփիւռքում, այլեւ Հայաստանում: Աստիճանաբար աճող սրութեամբ դրւում է հայոց իրաւունքների վերականգնման ու բաւարարման հարցը, որը ոչ միայն կողմնակից, այլեւ, բնականաբար, թշնամական ուժերի գործունէութեան սաստկացում է ենթադրում: Այս լոյսի տակ, հաւանաբար, պէտք է դիտել թէ՛ Սփիւռքում եւ թէ Հայաստանում հայոց լեզուի շարունակուող նահանջը: Արտերկրում այն արտայայտւում է հայերէնի եւ տեղական լեզուի միացումով առաջացած եւ լայնօրէն գործածուող խառնակ մի լեզուի գործածութեամբ, իսկ երկրում՝ Հայաստանում, որի կոչումն է հայոց լեզուի միջնաբերդը լինել, կիսաբարբառային հայերէնի համատարած գործածութեամբ, փողոցից սկս-ած մինչեւ պետական բարձրագոյն հաստատութիւններ: Այս տեսանկիւնից կարեւոր է, որ Հայաստան այցելողներս, քննական հայեացքով դիտենք երկիրը եւ մասնակից դառնանք բարեփոխումներ կատարելու գործընթացներին:
Հայաստան այցելող իւրաքանչիւրի համար ակնբախ երեւոյթ է հայոց լեզուի ստորադաս եւ անընդունելի վիճակը: Մայրաքաղաք Երեւանը ողողուած է հայատառ անգլերէն ցուցանակներով, որ յիշեցնում է օսմանեան Թուրքիայում հայատառ թուրքերէնի մասին, եւ այս պարագայում ոչ մէկ տարբերութիւն կայ թուրքերէնի եւ անգլերէնի միջեւ: Բերենք մի քանի օրինակ, որոնք ոչ միայն հայերէնին են դէմ, այլեւ լեզուաբանութեան օրէնքներին: Թուրքերէնի, անգլերէնի, թէ որեւէ այլ լեզուի ներխուժումը հայերէնի մէջ, նշանակում է հայերէն լեզուամտածողութեան կորուստ, որովհետեւ լեզուն ոչ միայն խօսելու, այլեւ մտածելու գործիք է: Ահա դրանցից մի քանիսը՝ Կազանճեան ուոթչիզ, պապագալօ, պիքակ, Նաիրի ինշուրանս, բիւթի սալոն, նայս շուզ, սուպերմարկետ, բլիւբերի, թրաւել սերվիս. ճաշացուցակներում՝ պապ կորն, օմլետ, իշլի քեօֆտա եւ ուրիշներ, փոխանակ՝ ատի-բուտիի, ձուածեղի, միջով քիւֆտայի: Ընդ որում, յաճախակի են այն դէպքերը, երբ վերեւում անգլերէն վերտառութիւնն է, իսկ ներքեւում՝ հայերէնը, մինչդեռ հակառակը պէտք է լինի:
Մեր աչքերի առջեւ պարզուած երեւոյթը ազդարարում է, որ լեզուի հետ վտանգ է դիմագրաւում նաեւ ազգը: Լեզուի դէմ արշաւանք կազմակերպելով փորձում են կոտրել ազգի ոգին: Զարմանալին, սակայն, Երեւանի քաղաքապետարանի, Լեզուի տեսչութեան, Լեզուի ինստիտուտի, այն էլ Հրաչեա՜յ Աճառեանի անունը կրող, պատկան մարմինների, կամայ թէ ակամայ, հանդուրժողական պահուածքն է:
Ինչպիսին էլ որ լինեն մեր առաջնահերթ խնդիրներն այսօր, երբեք թոյլատրուած չէ աչքաթող անել լեզուն, որ մշտապէս առանձնակի ուշադրութեան կարիք ունի: Այն վիթխարի երեւոյթ է եւ ոյժ, որին պէտք չէ շփոթել մշակոյթի մէկ այլ մասի հետ: Եւ որովհետեւ, ինչպէս մեծ գրող Կոստան Զարեանն է յիշեցնում, եւ որը սոյն յօդուածի խորագիր է ընտրուած՝ ԼԵԶՈՒՆ ԱԶԳԻ ՈԳԻՆ Է: