Ինչպէս այլ հաւաքականութիւններու պարագային, հայ կեանքէն ներս եւս գոյութիւն ունեցած են եւ կը շարունակեն ունենալ թերամիտ տարրեր, որոնք իրենց թերամտութեամբ շփոթութիւն կը սրսկեն մեր ազգային հարցերուն եւ հոգերուն վրայ:
Թերամիտը այն անձն է, որ անատակ է ազգային, քաղաքական ու ընկերային երեւոյթներու առարկայական մեկնութեան: Թերամիտը նաեւ այն անձն է, որ, պայմաններու բերումով թէ գիտակցաբար, անտեղեակ է հասարակական հարցերու ճիշդ զարգացման ու պատմութեան:
Հայաստանի վերանկախացումով հայ քաղաքական միտքը նոր մակարդակ փորձեց նուաճել: Սակայն այդ փորձը, ափսոս, չկրցաւ մեր ազգային նորազարկ կացութիւնները հաշտեցնել մեր ազգային պատմական ակունքներուն: Հայ հասարակական միտքի հաշտեցման ձախողութեան բացատրութիւնները շատ են: Սակայն այս բացատրութիւններու շարքին թերամտութեան ազդակը թէ՛ ակներեւ է ու թէ գերակշիռ:
Պետական թէ մտաւորական մակարդակներու վրայ գտնուեցան ու տակաւին կը գտնուին մարդիկ, որոնք իրենց թերամտութեամբ թեթեւսոլիկ եւ յաճախ զարտուղի մեկնութիւններ կը կատարեն մեր ազգային հարցերուն, արժէքներուն եւ երեւոյթներուն մասին: Այս թերամիտներու առարկայականութեան անյարիր մեկնաբանութիւններէն անմասն չի մնար նաեւ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը ընդհանրապէս եւ ՀՅԴ կազմակերպութիւնը՝ մասնաւորաբար:
Վերջերս թերամտութեան յատուկ թիրախ դարձած է ՀՅԴ կազմակերպական կառոյցը: Դաշնակցութեան չպատկանող թերամիտներ, մատնացոյց ընելով Դաշնակցութեան շարքերու գործի ու մտածումի նոյնութիւնը՝ կը փորձեն տարածել այն անհիմն ու թիւր կարծիքը, թէ Դաշնակցութիւնը բռնապետական կազմակերպութիւն է: Եւ իբրեւ այդպիսին, թերամիտները կ՛եզրակացնեն, թէ Դաշնակցութիւնը կը կաշկանդէ իր անդամներուն մտածումն ու կամքը՝ պատրաստելով հլու հնազանդ հետեւորդներ:
Դաշնակցական մարդուն համար ծիծաղ կը պատճառէ նման եզրակացութիւն, որովհետեւ կարծիքի ազատութիւնը հիմնական սկզ-բունք է Դաշնակցութեան համար եւ այդ ազատութեան փորձառական հնոցը դաշնակցական ժողովներն են՝ սկսեալ խմբային ժողովներէն մինչեւ կոմիտէութեան ժողովներ, շրջանային ժողովներէն մինչեւ ՀՅԴ Ընդհանուր ժողովներ: Կարծիքի ազատութիւնը լիովին կը կիրարկուի նաեւ մարմիններու մակարդակին վրայ՝ սկսելով խումբէն մինչեւ կոմիտէ, Կեդրոնական կոմիտէէն մինչեւ ՀՅԴ Բիւրօ:
Թերամիտին համար դժուար ընբռնելի է այն դաշնակացական իրողութիւնը, որ շարքային դաշնակցականներու միտքի ազատ արտայայտութենէն բխող կարծիքներու բախումով կը կայանան դաշնակցական որոշումները, որոնք կը հաստատուին շարքայիններու մեծամասնութեան քուէով: Բնականաբար, հաստատուած որոշումը ի զօրու կը դառնայ բոլոր շարքայիններուն համար, որոնք պարտաւոր են գործելու եւ գործադրելու՝ ըստ որդեգրուած որոշումին: Այս իմաստով, թերամիտը չի կրնար հասկնալ, թէ դաշնակցականին համար կազմակերպական ներքին ազատութիւնը ինքնին բացարձակ արժէք է: Սակայն, երբ որոշում գոյացած է, դաշնակցական մարդը կը գործէ այդ որոշումին համաձայն, այլ ոչ թէ իր անձնական կարծիքին համեմատ:
Թերամիտը նաեւ անընդունակ է խորաչափելու Դաշնակցութեան ապակեդրոն գործելաձեւը: Կազմակերպական ապակեդրոնացումը էութիւնն իսկ է դաշնակացական կազմակերպութեան: Դաշնակցական որոշումներուն հետապնդումն ու իրագործումը միօրինակ ձեւաչափերով չեն կրնար կատարուիլ: Որոշումի մը գործադրման մէջ իւրաքանչիւր դաշնակցական շրջան նկատի կ՛ունենայ իր շրջապատին պայմանները: Այդ հիմամբ, իւրաքանչիւր կազմակերպական շրջան՝ հիմնուած կազմակերպական ապակեդրոնացումի սկզբունքին վրայ, կը զարգացնէ իրեն յատուկ մարտավարութիւն եւ գործելաձեւ՝ առաջ տանելու համար Դաշնակցական Գործը:
Ափսոս, թերամիտը անատակ է գնահատելու միտքի ազատութեան եւ ապակեդրոնացեալ գործելաձեւի Դաշնակցութեան աւելի քան հարիւրքսանամեայ փորձառութիւնը: Պէտք է թերամիտին ջերմօրէն թելադրել, որ կարդայ Դաշնակցութեան տեսաբան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան լուսաւորութեան նախարար Նիկոլ Աղբալեանի հետեւեալ գործերը. «Մտածումներ ՀՅ Դաշնակցութեան Մասին» (1930) եւ «Մեր Կանոնագիրը» Ա. եւ Բ. (1937): Պէտք է անոր թելադրել ուշադրութեամբ կարդալ Աղբալեանի հետեւեալ հաստատումը.
«Մտքի ազատութեան ջերմ պաշտպան է Դաշնակցութիւնը, հետեւապէս՝ նա չի կարող բռնանալ կարծիքների վրայ, բայց կազմակերպութեան իրաւունքն է եւ սրբազան պարտականութիւնը պահանջել ընկերներից, որ յարգեն իրենց հանդիսաւոր երդումը եւ անսաստողներին, իբրեւ անհաւատարիմ եւ անպատիւ տարրեր՝ վտարել իր շարքերից», («Մեր Կանոնագիրը» Բ., էջ 5):
Իր քաղաքական նպատակներուն, ազգային դատին եւ մեր ժողովուրդի բարօրութեան աշխատանքին յաջողութեան համար, Դաշնակցութիւնը անհրաժեշտ կը նկատէ իր շարքերու մտածումներուն եւ մանաւանդ կամքին համադրումը: Այդ համադրումը կը կատարուի շարքերուն իսկ կողմէ՝ անցնելով կարծիքներու ազատ բախումի բովէն: Երբ համադրումը կատարուած է, իւրաքանչիւր դաշնակցական, մեկնելով իր «հանդիսաւոր երդում»էն՝ պարտաւոր է անշեղօրէն պահպանելու այդ համադրումը եւ հետամուտ ըլլալու անոր գործադրութեան: Այլապէս, համադրումը խանգարելով՝ ան կը վերածուի «անհաւատարիմ եւ անպատիւ» տարրի, որ արժանի պիտի ըլլայ կարգապահական տնօրինման:
Հոս կը կայանայ Դաշնակցութեան մէջ կարծիքի ազատութեան եւ խստապահանջութեան համադրումը ըմբռնելու բանալին: Ճիշդ այս ըմբռնումն է, որ խոյս կու տայ թերամիտին մօտ:
Տակաւին, թերամիտը կը տարածէ այն թիւր կարծիքը, թէ Դաշնակցութիւնը կեդրոնական պարագլուխներ ունի: Իրականութիւնը այն է, որ Դաշնակցութիւնը չունի եւ չէ ունեցած առանձին պարագլուխներ: Սակայն այս մասին՝ յաջորդիւ:
↧
ԹԵՐԱՄԻՏԸ ԵՒ ՀՅԴ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆԸ- Ա. Կարծիքի Ազատութիւնն Ու Ապակեդրոնացումը
↧