Րաֆֆի Տուտագլեան
Ապրիլեան քառօրեայ պատերազմէն ետք, երբ մսխումներու, թալանի եւ փտածութեան դէմ ժողովրդային բողոքի բուռն ալիք մը բարձրացաւ, իշխանութեան ներկայացուցիչները անմիջապէս փորձեցին հանդարտեցնել մթնոլորտը։ Անոնք խոստացան պայքարիլ մենաշնորհներու եւ նորելուկ միլիոնատէրերու չարաշահումներուն դէմ եւ պատժել պետական պիւտճէն թալանողներն ու հարկերէ խուսափող առանձնաշնորհեալները։ Մայիսին, նախագահ Սերժ Սարգսեան արդէն իսկ յայտարարեց, որ նախորդ ամսուան հարկահաւաքի արդիւնքները աննախընթաց եղած են եւ աւելի քան 105 միլիառ դրամի մուտք եղած է պետական պիւտճէ։
Սա, ի հարկէ, ճշգրիտ թիւ է եւ տնտեսական տեղքայլ ապրող ու աշխատուժի շարունակական արտագաղթ դիմագրաւող երկրի մը համար՝ ամավարկային գործունէութեան տպաւորիչ յառաջընթաց։ Իսկ եթէ կարելի էր այդ ծաւալով հարկահաւաք կատարել, ապա ո՞ւր էին Պետական եկամուտներու կոմիտէի (ՊԵԿ) տեսուչները նախապէս. նո՞ր արթնցան… ինչո՞ւ չէին կրցած նախապէս այսքա՛ն լաւ արդիւնքներու հասնիլ… ինչպէ՞ս հաւաքեցին այսքա՛ն գումար…
Այո՛, ինչպէ՞ս հաւաքեցին այս գումարը, ինչի՞ եւ որո՞ւ հաշուոյն։ Չար լեզուները կ՛ըսեն, որ ՊԵԿի իւրաքանչիւր տեսուչ «պլան» ունի կատարելիք, այսինքն՝ ամէն ամիս պէտք է ճշդուած գումար մը հաւաքէ. մէկ մասը պիւտճէին համար, իսկ մէկ մասն ալ… կարծեմ ենթադրեցիք որո՛ւն համար։ Այս մասին ինծի պատմեց հայաստանցի ընկերներէս՝ սրճարանատէր Աշոտը։
– Ապրիլին, պատերազմից յետոյ, գործերը ընդհանրապէս կանգնել էին. յաճախորդներիս կէսն էլ չկար… Մայիսի սկիզբը (հարկահաւաքները) եկան։ Ասի՝ «ա՛յ ախպեր, գործերը կանգնել են, եկամուտ չի եղել», բայց ո՞ւմ ես խօսում, ասին՝ «300 հազար պիտի տաս, պլան ունենք, էս անգամ մեզ համար չենք ուզելու»։ Բա որ չեմ աշխատել, ո՞նց տամ, որտեղի՞ց բերեմ։ Երկար վիճեցինք, յետոյ 200 հազարին համաձայնուեցին։ Հիմի ասա՛, էս ի՞նչ տրամաբանութիւն ա, որտե՞ղ ա գրուել, որ հարկ ես տալիս իրենց պլանով եւ ոչ՝ քո կատարած առեւտրի ծաւալով։ Խօսում ես, բացատրում, գոռում-գոռգոռում, իրանք էլ ուշադիր լսում են ու յետոյ ասում՝ «հա՛, հասկանում ենք, բայց պլան ունենք»։ Ա՜յ քեզ բան…
Միջազգային առեւտրական ընկերութեան մը մէջ հաշուապահ աշխատող այլ ընկեր մը պատմեց, որ իրենք յաճախ լուրջ վէճեր կ՛ունենան հարկային տեսուչներուն հետ՝ գերավճարներու պատճառով։
– Գալիս են, ասում են՝ «գիտենք, որ դուք արդէն հարկերը տուել էք, խնդրում ենք գերավճար կատարէք, միւս տարի ձեր հարկերից կը պակասեցնենք։ Միւս տարի գալիս են, էլի՛ նոյն պատմութիւնն ա, գերավճար են ուզում՝ «միւս տարուայ հարկերի կանխավճար ա» ասում են։ Ասում եմ, որ միւս տարի կարող ա ընկերութիւնը փակուի, ասում են՝ «ոչի՛նչ, յետ կը վերադարձնենք»։ Պատկերացնո՞ւմ էք, էս տարուայ պիւտճէն լցնում են յաջորդ տարուայ հարկերով։ Երբ գերավճարներով պլանից մի քիչ աւել են հաւաքում, ասում են՝ «տեսա՞ք, ծրագրուածից աւելի շատ ենք հաւաքել»։ Ա՛յ մարդ, հերիք ա խաբէք, ոչ մի բան էլ չէք արել։ Ընդամէնը՝ եկող տարիների հարկերով է՛ս տարուայ պիւտճէն էք լցրել։ Մասնագէտներով խօսում ենք, բացատրում, ասում ենք՝ սա պետական չյայտարարուած պարտք է, չե՛ն հասկանում, ասում են՝ պլան ունենք։
Այս պատմութիւնները յիշեցի, երբ խորհրդարանը անցեալ շաբաթ վաւերացուց հարկային նոր օրէնսգիրքը, հակառակ ընդդիմադիր եւ կարգ մը դիմադիր պատգամաւորներու բողոքի ելոյթներուն։ Նոր օրէնսգիրքը կ՛աւելցնէ միջինէն վար եկամուտ ունեցողներու եկամտահարկը եւ փոքր ու միջին ձեռնարկութիւններու հարկերը, բայց արդեօք լուծում կը բերէ՞ վերը նշուած հարցերուն։ Դժբախտաբար, մասնագէտ չըլլալով հանդերձ, կը դժուարանամ դրական պատասխան տալու։
Գրեցէ՛ք ինծի:
rafdoud@aol.com