«Բանտում Ամէնից Ազատն Ես». Վահան Յովհաննիսեան

Վարեց՝ ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ

Բեռլինում ՀՀ ներկայացնող դեսպան Վահան Յովհաննիսեանը Փետրուարի 19ին իր հաւատարմագիրը յանձնեց նախագահ Եոախիմ Գաուքին՝ վերջ դնելով մէկ տարի իր պաշտօնավարման շուրջ պտտուող հայկական մամուլի այն պնդումներին, թէ Գերմանիայի «սրտով» չէ այս թեկնածութիւնը: Գերմանական տեղական մամուլը նրա անունը յիշատակում էր տարբեր միջոցառումների առիթով միայն, որի մասին իրազեկել ենք անցեալ տարուայ մեր հրապարակումներում, ուստի նորից չենք անդրադառնայ: 58ամեայ ՀՀ նորանշանակ դեսպանի հետ մեր հանդիպումը կայացաւ Մարտի 1ին Քէօլնի Առաջնորդարանում՝ առիթ տալով անկաշկանդ զրոյցի, ուր նուաստս ոչ այնքան դիւանագիտական առաքելութիւն կատարող պաշտօնեայի էր հարցեր ուղղում (100 օրը չի լրացել, դեռ կը հասցնեմ), որքան ջանում էր նրա ձայնի՝ կենդանի շեշտերով ու դադարներով լեցուն հայոց գունեղ խօսքի որոգայթում, չկորցնել սկանդալների թթխմորով հասունացած սեփական ասելիքը: Ինձ հանդիպած առաջին պաշտօնեան էր, որ ձեռքին ոչ թէ թանկարժէք ժամացոյց ունէր, այլ միգուցէ հնագէտի մասնագիտութեամբ պայմանաւորուած՝ քարէ նուրբ ուլունքաշար թեւնոց, մէջտեղում՝ փիրուզ խաչ: Եթէ հմայել է սա, ապա յուսանք, թէ խօսակցին տպաւորելու նրա տաղանդը, արտիստիզմը կը բազմապատկի քաղաքականութեան գերի դարձած դիւանագիտութեան մէջ մեր կշիռը:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Պարոն Յովհաննիսեան, լուրջ լրագրութեան ճաշացանկում սկանդալը նախուտեստի նման բան է: Գրեցին, թէ ձեր հաւատարմագրումը (ագրեմանը) չի հաստատւում, մի կողմից՝ թուրքական լոբին է խանգարում, միւս կողմից՝ թէ փոշմանել են, ձեր անցեալն է խանգարում: Փետրուարի 19ին, այդուհանդերձ, ձեր հաւատարմագիրը յանձնեցիք ԳԴՀ նախագահ Գաուքին, ինչի համար սրտանց շնորհաւորում ենք:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Շնորհակալութիւն: Սա իսկապէս կարեւոր էր: Վերջապէս Հայաստան-Գերմանիա, Հայաստան-Եւրոմիութիւն յարաբերութիւնների բնականոն զարգացման համար կարեւոր քայլ էր: Ի վերջոյ, քանի դեռ այդ հաւատարմագրումը տեղի չի ունեցել, իբրեւ դեսպան չես կարող շատ ակտիւ լինել, հիմա արդէն կարող եմ:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Դուք ԳԴՀում ՀՀ 5րդ դեսպանն էք: Ի՞նչ է սա ձեզ համար:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Ճիշդն ասած՝ չէի հաշուել, բայց ինձ համար հսկայական պատիւ է իմ երկիրը ներկայացնել որեւէ տեղ: Շատ յաճախ ներկայացրել եմ իմ երկիրը կամ պառլամենտը միջազգային տարբեր կազմակերպութիւններում, բայց դա պառլամենտական դիւանագիտութիւն է, որն ունի իր կանոնները, իսկ պաշտօնական դիւանագիտութիւնը բոլորովին այլ կանոններով է շարժւում, հեշտ գործ չէ: Որքան յետոյ հասկացայ՝ ոչ հայկական կողմն իր դիմումներով, ոչ էլ գերմանական կողմն իր արձագանգով օր անգամ չեն ուշացրել: Բայց բացառել, որ այդ ընթացքում թուրքական կամ ադրբեջանական լոբին կարող էր մտահոգութիւններ յայտնել, չեմ կարող, բնականաբար այդ մտահոգութիւնների մէջ կարող էր շահարկուել իմ անցեալը, իմ քաղաքական պատկանելիութիւնը:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Դա՞ էլ անցեալ է:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Դա անցեալ չէ, բայց ես Բիւրոյի անդամ չեմ հիմա՝ այդ առումով: Զարմանալին այն է, որ մեր հայկական մամուլը այդ թեման այդքան ծամեց: Բնականաբար չհասկանալով, որ դա ոչ այնքան Վահան Յովհաննիսեանի հարցն է, այլ Հայաստանի Հանրապետութեան, եւ ՀՀի Եւրոպայի հետ յարաբերութեանն այդ ձեւով խանգարել թերեւս չարժէ: Բայց դրա համար որոշակի գիտելիքներ եւ գիտակցական մակարդակ է պէտք, միշտ չէ, որ դա ապահովուում է:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Գերմանիան ձեր գիտակցական կեանքում միշտ ներկայութիւն ունեցել է. հայրական կարօտից՝ զգացական մակարդակից անցում հիմա բոլորովին այլ հարթութիւն:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Հայրս 20 տարուց աւելի եղել է Գերմանիայում՝ որպէս քաղաքական վտարանդի Սովետական Միութիւնից եւ ղեկավարել է «Ազատութիւն» ռադիօկայանի հայկական ծառայութիւնը՝ ԽՍՀՄ կողմից դիտուելով որպէս ազգի թշնամի, նրան զրկել են ԽՍՀՄ քաղաքացիութիւնից, դատապարտել եւ այլն եւ այլն, բնականաբար, դա անդրադարձել է նաեւ ընտանիքի վրայ, այդ թւում նաեւ՝ իմ, որ ապրել ենք Հայաստանում: Բայց նաեւ Գերմանիայի հանդէպ առանձնայատուկ հետաքրքրութիւն է առաջացրել իմ մէջ:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Այդ հետաքրքրութիւնը եղել է նաեւ իբրեւ պատմաբա՞ն:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Դա՝ յետագայում: Իմ մասնագիտութիւնը վերջապէս բրոնզէ դար է, ես հնագէտ եմ, «Ազատութիւն» ռադիօկայանը բրոնզէ դարում չի գործել ըստ ամենայնի: Հնագէտը առանձին մասնագիտութիւն է, նոյնիսկ կ՛ասէի՝ առանձին մտածելակերպ է: Աշխարհի ամենալաւ հնագիտական թանգարաններից մէկն այստեղ արդէն այցելեցի, եւ շատ շուտով լուրջ կամուրջներ կը լինեն:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Դուք կանխեցիք իմ յաջորդ հարցը: Թւում է, թէ կռահում էք՝ ինչպէս եմ հարցազրոյցս կառուցելու:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Ասեմ ձեզ՝ ինչու է այդպէս ստացւում. բնականաբար, մենք մտածում ենք մի շարք ուղղութիւնների մասին՝ քաղաքական զարգացումներ, տնտեսական զարգացումներ եւ զարգացումներ մշակութագիտակրթական ոլորտում: Այսօր, երբ Հայաստանի քաղաքական, տարածաշրջանային զարգացումներն ինչ որ անհասկանալի եւ չհիմնաւորուած կասկած են մտցրել մեր հասարակութեան մէջ Հայաստանի եւրոպական ապագայի նկատմամբ, թւում է, թէ հիմնական թեման այդ մշակութային, գիտականն է: Սխալ է. Հայաստանն իր եւրոպական ուղուց չի շեղւում, Հայաստան- Եւրոմիութիւն, Հայաստան-Գերմանիա յարաբերութիւնները զարգանում են դինամիկ եւ խորանալու են, թռիչքաձեւ զարգացում են ապահովելու, որովհետեւ՝ իսկ ո՞վ ասաց, թէ Ռուսաստանը Եւրոպա չէ: Այնպէս որ չեմ կարծում, թէ մենք ինչ որ հակասութեան մէջ ենք յայտնուել: Կարդում եմ հիմա՝ Հայաստանում վերջերս տեղի ունեցող ժողովները, յայտարարութիւնները, տարբեր միջոցառումների վերաբերեալ հրապարակումները ցոյց են տալիս, որ հայկական քաղաքական ղեկավարութիւնը մեր՝ եւրոպական վեկտորը փակուած չի համարում: Ի դէպ, գերմանական քաղաքական շրջանակների հետ արդէն պայմանաւորուածութիւն ունեմ մի շարք բաց բանավէճեր կազմակերպելու վերաբերեալ, որ կոչուելու են օրինակ՝ «Eastern Partnership-Bitter Lessons» («Արեւելեան գործընկերութիւն. դառը դասեր»), որովհետեւ այնպէս չէ, որ մեր եւրոպացի գործընկերները արեւելեան գործընկերների՝ կոնկրետ Հայաստանի նկատմամբ իրենց մօտեցումներում անսխալական են եղել: Այս ամէնի մասին պիտի բաց խօսել, որ յետագայում նոյն սխալները տեղի չունենան, բայց քաղաքակրթական իմաստով Եւրոպայի բաղկացուցիչ մաս ենք: Այդ մասին անգլերէն յօդուած ունեմ՝ «Armenia- Distant Island Of Europe.Bridges Of The Past («Հայաստան-Եւրոպայից Կտրուած Կղզի, Անցեալի Կամուրջները»), որ թարգմանուել, լոյս է տեսել նաեւ գերմաներէն, այսպէս է հնչում. «Die Bruecke…

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Այսինքն գերմաներէն արդէն գիտէ՞ք: Հայրենի մամուլը հաղորդել էր, թէ գերմաներէն էք պարապում:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Ես գերմաներէն միշտ եմ իմացել: Մամուլը մի անգամ գրեց, թէ տեսել են, որ ես գերմաներէն եմ պարապում: Ապուշութիւն կատարեալ, ուղղակի փորձում էի մի քիչ գոնէ իսպաներէն սովորել:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ուզում էք ասել, թէ հայ լրագրողը իսպաներէնը գերմաներէնից չի՞ տարբերում:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Դէ նա տեսել է լատինական տառեր, կարծես անգլերէն չի, ուրեմն գերմաներէն է, ուրիշ էլ ինչ կարող է լինել: Այն ինչ իսպաներէն էր, որովհետեւ ուղեւորուելու էի Արգենտինա եւ Ուրուգուայ, ընդ որում՝ կարեւորագոյն հանդիպումներ էին նախատեսուած, Ղարաբաղի ճանաչման հետ կապուած կոնֆերանս եւ այլն: Քաղաքավար լինելու համար մի քանի դարձուածք էի սովորում իսպաներէն: Ի դէպ, եթէ մի կէս տարի էլ բանտում նստէի, իսպաներէն կը սովորէի:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ափսոս ասենք ուրեմն, որ աւելի երկար չէք նստել…
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Ափսոս, բա ինչ: Իսկ գերմաներէն դեռ 25 տարի առաջ, չէի ասի կատարեալ, բայց ազատ խօսում էի: Յետոյ ի հարկէ պրակտիկայի բացակայութիւն, եւ մոռացայ, անգլերէնն ամէն ինչ դուրս է մղում: Բայց հիմա կարծում եմ մի 2-3 ամիս է պէտք իմ գերմաներէնն ամբողջութեամբ վերականգնելու համար: Եթէ հիմա դասախօսութիւն կարդամ կամ բանախօս լինեմ, կը նախընտրեմ անգլերէնը, բայց արդէն աշնանը, կարծում եմ՝ գերմաներէնով:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Դառնանք այն հարցին, որի պատասխանին սպասում են նաեւ ձեր կուսակիցները: Կոալիցիայի (միաւորումի-Խմբ.) անդամ չլինելով մաս էք կազմում կառավարութեանը: Ձեր անձը երկուութեան մէջ չէ՞, հակասութին չկա՞յ:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Երբ մեր կուսակցութիւնը կոալիցիայի անդամ էր, ես միեւնոյնն է՝ բացարձակապէս ազատ էի թէ՛ կոալիցիան, թէ՛ մեր պարտնէօրներին (գործընկերերուն-Խմբ.) քննադատելու մէջ: Այդ բոլորը պայմանական բաներ են:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ձեր կուսակցութիւնը նախարար Նալբանդեանի հրաժարականն էր պահանջում արձանագրութիւնների առիթով, արձանագրութիւնները ուժի մէջ են, իսկ դուք գործելու էք հէնց նրա ղեկավարութեամբ:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Ու դուք չէք տեսնո՞ւմ տեղի ունեցած ոչ մի փոփոխութիւն: Նախ սկսենք հետեւեալից՝ իմ կուսակցական պատկանելիութիւնը իմ գաղափարական հենքն է, իմ հոգին: Չի կարող փոխուել ոչ մի երկրաշարժից:
ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Հետաքրքրական է, որ պաշտօնավարումը երկրաշարժ բառով բնութագրեցիք:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Դէ, մեծ փոփոխութիւն է մարդու կեանքում, լաւ, ասենք՝ տեղաշարժ: Դիւանագիտական ծառայութեան մասին օրէնքը չի պահանջում մարդուց որեւէ կուսակցութեան անդամ չլինել, այլ ասում է՝ չես կարող որեւէ կուսակցութեան առաջնահերթութիւն տալ, կուսակցութեան ֆունկցիոներ (պաշտոնատար-Խմբ.) չես կարող լինել, եւ ես չեմ: Բիւրօն շրջաբերական էլ է իջեցրել այդ կապակցութեամբ: Ադմինիստրատիւ (վարչական-Խմբ.) առումով որեւէ հարց գոյութիւն չունի, կանոնադրային՝ թէ՛ կուսակցութեան, թէ՛ պետութեան տեսակէտից օրէնքի, սահմանադրութեան առումով որեւէ հակասութիւն չկայ: Ինչ վերաբերում է արդէն աւելի կոնկրետ բաներին՝ նախագահի կամ արտաքին գործերի նախարարի հրաժարականի պահանջը, այո, դրուել է, պայքարը եղել է, հսկայական, ֆանտաստիկ ցոյց է եղել արձանագրութիւնները ստորագրելուց յետոյ, բայց դրանից յետոյ հէնց մեր պայքարի շնորհիւ եղաւ Սահմանադրական դատարանի որոշումը, որը լրջօրէն փոխեց իրավիճակը: Հայաստանը պաշտօնական դիրքորոշում յայտնեց, որից յետոյ ի դէպ Թուրքիայում հիստերիա (ջլախտ-Խմբ.) սկս-ուեց: Եւ այդ առումով այդ փոփոխութիւնը մենք գնահատեցինք դրական: Համարում ենք, որ հասարակութեան պայքարի եւ իշխանութեան կողմից իրավիճակը ճիշդ հասկանալու արդիւնքում ծնուեց մի փաստաթուղթ, որը արձանագրութիւնների բացասական ազդեցութիւնից մեզ ինչ որ փուլում պաշտպանեց: Այլ հարց, որ դրանից յետոյ էլի քայլեր կարող էին լինել, յետ կանչել, բայց սրանք արդէն ստրատեգիական (ռազմավարական-Խմբ.) չեն, տակտիկական են: ՀՀ քաղաքական ղեկավարութիւնը համարում է, որ այդ քայլը դեռ վաղ է անել, որ գնդակը Թուրքիայի դաշտում է, որ համաշխարհային հանրութիւնը դրանով Թուրքիայի վրայ ճնշման գործիք է ստանում: Այլ քաղաքական ուժեր, օրինակ Դաշնակցութիւնը համարում է, որ այդ գործիքը չի գործածւում բաւարար չափով, որ Թուրքիայի վրայ չկայ անհրաժեշտ ճնշում:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Պարոն Յովհաննիսեան, դո՛ւք ինչպէ՞ս էք կարծում: Դուք՝ լինելով ՀՀ դեսպան:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Տուեալ պահին ոչ մի նշանակութիւն չունի, թէ ինչպէս եմ մտածում: Այո, ես ՀՀ դեսպանն եմ, այդ հարցը ինձ համար կը դառնայ ակտուալ (արդիական-Խմբ.), եթէ այդ գործիքի կիրառման մասին խօսելու լինեմ գերմանական իշխանութիւնների համապատասխան ներկայացուցիչների հետ ու տեսնեմ, որ այս հարցը օրակարգ մտցնելն իմ երկրին, իմ պետութեանը օգուտ է: Իսկ հէնց այնպէս մամուլում սրա մասին խօսելը հէնց նրա համար, որ ես դեսպան եմ, համարում եմ ոչ կոնստրուկտիւ (կառուցողական-Խմբ.): Կը կողմնորոշուեմ այնպէս, որ մաքսիմալ օգուտ բերեմ իմ երկրին, բնական է՝ մինիմալ վնասներ հասցնելով: Դրա համար մամուլին պարզապէս յայտարարութիւն անելը հիմա նպատակայարմար չեմ գտնում:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Պարոն Յովհաննիսեան, դուք գիտնական էք, քաղաքական գործիչ՝ կուսակցական ակտիւ փորձով, նախկին բանտարկեալ, չգիտեմ ի հարկէ թէ քանի քուէով էիք յայտնուել պատգամաւորական աթոռին, բայց ազգընտիր մարդ էք, եւ ձեր գրագէտ խօսքը զարդարում էր մեր խորհրդարանը, վերջերս նաեւ՝ գրող դարձաք, հիմա ՀՀ դեսպան էք, սա բնակա՞ն ընթացք է կամ ձեր կուսակցութեան նախընտրած «հանգրուան» բառը գործածեմ՝ ինչպիսի՞ հանգրուան է այս վերջինը:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Ձեր ասածի մէջ կայ մի շատ վտանգաւոր մօտեցում, որ վերջին հանգրուանն է, որովհետեւ հանգրուաններին գնահատականը տրւում է, երբ սկսում ես գիտակցել, որ մօտեցել ես վերջին հանգրուանին: Ես այդպէս չեմ կարծում: Դրա համար գնահատել, թէ ինչպէս այս բոլոր՝ վերեւ կամ ներքեւ տանող աստիճանները անցայ կամ, ի վերջոյ, ձեր հարցի մէջ դա է չէ՞ գաղտնիքը՝ այդ ամէնն ինչպէ՞ս է համադրւում: ԱԺ փոխնախագահի պաշտօնն ինչո՞ւ մոռացաք: Բանտից դուրս եկայ, դարձայ ՀՀ նախագահի խորհրդական, ԱԺում անմիջապէս առաջին իսկ ընտրուելուս դարձայ պաշտպանութեան եւ ազգային անվտանգութեան, ներքին գործերի յանձնաժողովի նախագահ: Եւ մեր յանձնաժողովին հաշուետու էին հէնց այն նախարարները, որոնք, ասենք, դրանից մի երկու տարի առաջ ղեկավարում էին այն հիմնարկները, որոնց զնդաններում (կատակով եմ ասում) գտնւում էի ես: Այո, ճակատագիրը փոփոխական է: Շատ շնորհակալ եմ իմ երկրին եւ մշակոյթի նախարարութեանը, որ իմ գիրքը ներկայացրել է այս տարուայ Մայնի Ֆրանկֆուրտի գրքի միջազգային տօնավաճառին, հիմա արագ թարգմանւում է անգլերէն: Գրող ի հարկէ, ինձ չեմ համարում, ուղղակի… գրեցի էլի:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Բայց՝ մտքի արտադրանք է:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Մտքեր ի հարկէ շատ ունեմ, բայց տեսնենք դրական արտադրանք կը տա՞ն, թէ չէ: Ի հարկէ, իմ կեանքում եղել են հանգրուաններ, մինչեւ այդ՝ Արցախ եւ այլն:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Դեսպան լինելը բանտում լինելու վիճակին համազօ՞ր վիճակ է, թէ՞…
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Հետաքրքիր հարց է: Բանտում ամէնից ազատն ես՝ ինչ ուզում ես արա: Դեսպանը շատ աւելի կաշկանդուած է, բացի նրանից, որ գոյութիւն ունեն դիւանագիտական արարողակարգային սահմանափակումներ: Ի վերջոյ, իւրաքանչիւր քայլդ շատ ու շատ աւելի հաշուարկուած պէտք է լինի: Բայց եթէ խորանանք այս հարցի մէջ՝ իսկ ի՞նչ է՝ պատգամաւորի իւրաքանչիւր քայլը չպիտի՞ հաշուարկուած լինի:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Հաշուարկուած՝ նկատի ունենալով ժողովրդի յաջորդ քուէ՞ն:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Եթէ այդ տեսակէտից հաշուարկես, պիտի հաշուարկի նաեւ դեսպանը, որ իր պաշտօնավարումը էլի երկարեցնեն կամ լաւ տեղ նշանակեն: Այդ հաշուարկը երբեք չունեմ, ինչպէս նաեւ ԱԺ պատգամաւոր եղած ժամանակ գիտակցել եմ հետեւեալը՝ արա ինչ որ ճիշդն է, ու թող ինչ ուզում է լինի: Արա ինչ պարտաւոր ես անել, ու ինչ ուզում է, թող լինի: Ի միջիայլոց միջնադարեան ֆրանսիական ասպետների կարգախօսն է: Դեսպան ես, թէ պատգամաւոր, նախագահի խորհրդական ես, թէ քաղբանտարկեալ, դա ի վերջոյ կապ չունի: Եթէ ճակատագիրդ կապել ես ժողովրդիդ ճակատագրի հետ, կարեւոր չէ՝ ընտրովի, թէ նշանակովի պաշտօն ունես: ԱԺում, երբ որեւէ յանձնաժողովի կամ ԱԺ փոխնախագահ ես ընտրւում, ընտրւում ես նաեւ քո քաղաքական հակառակորդների ձայներով, դա արդէն քաղաքական համաձայնութիւն պահանջող երեւոյթ է: Ճիշդ այնպէս, ինչպէս երբ քեզ նշանակում են դեսպան: Միեւնոյն է՝ իմ յիշատակած կարգախօսը գործում է:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Մեր պատմութեան ընթացքում չգիտեմ, թէ ասպետականութիւնը օգնե՞լ է, թէ վնասել քաղաքական գործիչներին, բայց Հայաստանը ԳԴՀում իր՝ յաջորդաբար մաթեմատիկոս, փիլիսոփայ, բանասէր, տնտեսագէտ դիւանագէտ դեսպաններին փոխարինեց պատմաբանով, միգուցէ հաշուի առնելով այն հանգամանքը, որ 2015ը մօտենում է: Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան օրակարգում ներառուա՞ծ է Գերմանիայի պատասխանատուութեան հարցը:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Այդպէս դնել հարցը պետական մակարդակի վրայ՝ կարծում եմ կոնտրապրոդուկտիւ է, «արդիւնաւէտ» չէ: Բուլղարիայի պատասխանատուութեան հարցն ինչո՞ւ չենք դնում. Առաջին համաշխարհային պատերազմում Բուլղարիան կռուել է Թուրքիայի կողմից, Աւստրիօ-Հունգարիան էլ: Աւստրիայի, Հունգարիայի պատասխանատուութեան հարց է՞լ դնենք: Գերմանիայի պատասխանատուութիւնը ոչ թէ Առաջին համաշխարհայինի համար է, այլ այն, որ նա կրում է որպէս այսօրուայ քաղաքակիրթ աշխարհի լիդեր պետութիւն: Երբ մենք պահանջ ենք ներկայացնում ամերիկացիներին, պատասխանատուութեան համա՞ր ենք ներկայացնում: Կարծում եմ՝ ոչ: Այստեղ պիտի շեշտադրումը փոխուի:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ուրեմն այսպիսի շեշտադրում՝ Գերմանիան տալի՞ս է մեզ տարածաշրջանում խաղաղ գոյատեւման, անվտանգութեան երաշխիքներ:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Սա աւելի ճիշդ հարց է: Եթէ ոչ երաշխիքներ, ապա արդեօք ինքը այդ երաշխիքների ստեղծման մէջ ուզո՞ւմ է մասնակից լինել: Մենք պիտի հարցն այսպէս դնենք՝ բոլոր այն խնդիրները, որոնք այսօր ՀՀի եւ հայ ժողովրդի առջեւ ծառացած են, որոնք խանգարում են մեզ ապրել, ծնունդ են առել, հետեւանք են Ցեղասպանութեան: Մեր տարածքային սահմանափակուածութիւնը, արտագաղթը, որն այսօր չի սկսուել, կտրուածութիւնը հաղորդակցութեան բոլոր միջանցքներից, ընդերքից, մեր մեկուսացման, թուլացման, զարգանալու սահմանափակումները, ի վերջոյ բոլորը հետեւանք են Ցեղասպանութեան, եւ այն այսօր էլ մեզ համար շարունակւում է: Որովհետեւ մեր ժողովուրդը Հայաստանից դուրս՝ կորցնելով լեզուն, ինքնագիտակցութիւնը, ասիմիլացւում է (կը ձուլուի-Խմբ.), աւելին՝ մեր պատմական տարածքներում ոչնչացւում է մեր ժառանգութիւնը, մեր հետքը՝ լինի Նախիջեւան, թէ Արեւմտեան Հայաստան: Այս պայմաններում Ցեղասպանութեան հետեւանքների յաղթահարման հարցի մասին պիտի խօսենք: Երբ մեզ ասում են՝ ինչո՞ւ էք միշտ յետ նայում, առաջ նայէք, այ սա է նշանակում՝ առաջ նայել: Ցեղասպանութեան հետեւանքները եկէք վերացնենք: Եւ այստեղ, վստահեցնում եմ՝ կ՛ունենանք Գերմանիայում նաեւ այս տեսակէտը պաշտապանողներ, այս մօտեցմանը սատարողներ:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Կ՛ունենաք՝ այսինքն դեռ չունե՞նք:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Չէ, հաւանաբար ունենք, բայց դրանց թիւը պիտի բազմանայ: Մեզ ցաւակցելու, կարեկցելու մակարդակից գործնական քայլերի ուղղութեամբ պիտի շարժուենք:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Հեռանկարային այդ կէտը տեսնո՞ւմ էք:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Այո: Այլապէս ի՞նչ եմ այստեղ անում: Դրա համար պիտի աշխատենք առաջին հերթին ներդրումներ բերել Հայաստան, Հայաստանի ներգրաւումը տարբեր ինվեստիցիոն (ներդրումային-Խմբ.) մեծ նախագծերում եւ այլն:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Չշրջանցենք երեւի, որ մեր զրոյցը տեղի է ունենում Մարտի 1ին: Ի՞նչ կ՛ասէք:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Շատ ցաւալի է, որ վերջին տարիների իրադարձութիւնների մէջ կայ այդպիսի ցաւոտ կէտ, այսինքն՝ 10 հոգու մահ, որ իր յետեւում թողել է ոչ միայն թարմ գերեզմաններ, այլեւ՝ անվստահութեան մթնոլորտ, որը մինչեւ հիմա չի յաջողւում ամբողջութեամբ վերացնել: Սա ի հարկէ ինքնին ծանր հետեւանք է եւ պատասխանատուութեան մասին խօսելիս, ի միջիայլոց սա ասել եմ 2008ին, 2009ին, միշտ, պատասխանատուութիւնը պէտք է դիտարկուի լայն իմաստով եւ վեր հանուի բոլորի պատասխանատուութիւնը:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Մենք կտրուած չենք աշխարհից, եւ Ուկրաինայում զոհերի առկայութիւնը նորից անպատասխանատու մթնոլորտի մասին է վկայում: Ուրիշի սխալներից սովորելը լաւագոյն դասն է, բայց մեղաւորներին պատասխանատուութեան չենթարկելու պայմաններում կարո՞ղ ենք յուսալ, որ մեր երկրում նման բան այլեւս չի կրկնուելու:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Կարծում եմ՝ այո: Հայաստանի հասարակութիւնն ի հարկէ դանդաղ է իւրացնում պատմական դասերը: Յուսանք, որ նման երեւոյթներն այլեւս իրականութեան մաս չեն կազմի, այլ՝ ընդմիշտ կը մնան անցեալում՝ որպէս դառը դաս:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Սումգայիթեան եղեռնագործութեան յիշատակի երեկոյ էք հրաւիրել Մարտի 6ին Բերլինում՝ «Իրականութիւն եւ խորհրդանիշ. Սումգայիթ-Ղարաբաղեան հակամարտութիւն»:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Դրանից առաջ Բերլինի Սուրբ Լուիզէն եկեղեցում հոգեհանգստի պատարագով ենք յիշատակել զոհերին, միացնելով նաեւ Գուրգէն Մարգարեանին: Իսկ Մարտի 6ի միջոցառմանը կը տրուի նաեւ զուտ քաղաքական գնահատականը Սումգայիթի դերակատարումը ղարաբաղեան հակամարտութեան զինուած բախման փուլ անցնելու իմաստով, որ հէնց գերմանացիների համար հասկանալի դառնայ, թէ ղարաբաղեան ազատագրական պատերազմը հայկական «կապրիզ»ի (քմահաճոյքի-Խմբ.) հետեւանք չէ, այլ՝ ինքնապաշտպանական կռիւների տրամաբանութեան մէջ տեղաւորուող երեւոյթ: Գերմանական, եւրոպական հանրութիւնը լաւ էլ չի հասկանում՝ հայերը Սումգայիթում, Բաքւում որտեղի՞ց են յայտնուել: Հայերին ջարդեցին, հարց է առաջանում՝ էն հայերը, որ փրկուեցին, ո՞ւր գնան: Միակ տեղը հայրենիքն է, իսկ նրանց հայրենիքը Ղարաբաղի շուրջ գտնուող ազատագրուած տարածքներն են:

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Թուրք-գերմանական LIGABlatt առցանց մի լրատու ներկայացրել էր, թէ Փետրուարի 24ին Ատլետիկօ Մադրիդ-Ռէալ Մադրիդ խաղին առաջինի ֆուտբոլիստները սեւ թեւկապներով են եղել՝ ի յիշատակ Խոջալուի 600 զոհուած ադրբեջանցիների:
ՎԱՀԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ.- Կարծում եմ՝ պիտի խուսափենք սպորտը քաղաքականութեան մէջ ներքաշելուց, բայց երբ թուրքերը դա անում են, կը մշակենք մեր հակաքայլերը: Դրեզդենում նման փորձը կարողացանք կասեցնել: Դրա դէմ պայքարելն անպայման կապիկութիւն անելը, նոյնը կրկնելը չէ: Կարծում եմ կը գտնենք ձեւերը: Գերմանիայում ունենք սպորտի աշխարհի փայլուն ներկայացուցիչներ, նրանք կարող են իրենց հեղինակաւոր խօսքով կամ ազդեցութեամբ կանխել կամ ցոյց տալ այդպիսի երեւոյթների անթոյլատրելի լինելը: Յայտնի բան կայ՝ նոյնիսկ որոշ երկրների օրէնքներում ամրագրուած՝ քաղաքական նպատակների համար չի կարելի օգտագործել երեխաներին ու դիակները:

Քէօլն, Գերմանիա