ԿԱՏԻԱ ՔՈՒՇԵՐԵԱՆ
Հայ ժողովրդի զարթօնքն ու ազատագրական պայքարի սկզբնաւորումը շեփորեցին զէնքի եւ զինուորականութեան վերադարձը ու «Թունդ-թունդ ելան հայի սրտեր զէնքին շաչիւնէն»: Այստեղ ու այնտեղ, լինի այն ֆէդայական շարժում թէ ծառայութիւն օտար բանակի շարքերում, հայը դրսեւորեց ռազմական իր կարողութիւնները: Այդ կարողութիւնը իր փայլուն արտայայտութիւնը գտաւ Արցախեան ազատամարտի ժամանակ, զարմացնելով թէ՛ այլոց եւ թէ մեզ: Այն շարունակում է դրսեւորուել մեր ժամանակներում, սահմանագծում յարատեւ լարուած կիսապատերազմական իրավիճակում ցուցաբերուող հմուտ պաշտպանութիւնից մինչեւ զինական բախումներ:
Բանակի եւ զինուորականութեան դերի յարաճուն վերելք պէտք է ապահովել, շարունակական աշխատանք տանելով այդ ուղղութեամբ: Երբ յոբելեաններ ենք նշում, առհասարակ նկատի ունենք գրողին կամ երաժշտին, հազուադէպօրէն մշակոյթի այլ ոլորտի ներկայացուցչի, ինչպէս օրինակ, լեզուաբանի կամ ճարտարապետի, բայց ոչ զինուորականի: Պատահական չէր, որ ինչպէս Մեծ Եղեռնի, այնպէս էլ Հայաստանի խորհրդայնացման ժամանակ հարուածն ուղղուեց ոչ միայն գրողին ու մտաւորականութեան այլ ոլորտի ներկայացուցիչներին, այլեւ հէնց հայ զինուորականութեան: Հայոց սպայակոյտի բազմաթիւ փայլուն ներկայացուցիչներ անգթօրէն ոչնչացուեցին:
Հայ սպան մտաւորական է այս բառի ամենալայն եւ խորունկ իմաստով, որովհետեւ նա քաջ գիտէ իր երկրի աշխարհագրութիւնը, պատմութիւնը, մշակոյթը, որոնց պաշտպան է կարգուած: Նա պարտաւոր է իմանալ, թէ ում եւ ինչ է պաշտպանում:
Մեր մշակոյթի համակարգի մէջ առաջնայինը զինուժն է, ռազմական արուեստը, իսկ մշակոյթի մնացած ճիւղերն ածանցեալ են, որովհետեւ նախ երկիր ու ժողովուրդ պէտք է ունենալ, որոնց առկայութեան պայմաններում կարող է ծաղկել մշակոյթը: Այդ ուժով են պայմանաւորուած երկրի քաղաքական, տնտեսական եւ մշակութային յաջողութիւններն ու ճանաչումը: Հայ մշակոյթը, որքան էլ բարձրարժէք լինի, չի կարող համընդհանուր ճանաչում ձեռք բերել, եթէ իր թիկունքում չունի երկիր եւ այդ երկիրը պաշտպանող զինուժ:
Հայոց բանակն ու հայ զինուժն է հայ ազգի ապրելու եւ ստեղծագործելու միակ երաշխիքը: Նուիրենք նրան մեր անմնացորդ սէրն ու գորովը, վերադարձնելով հայ մշակոյթի համակարգում իրեն վերապահուած պատիւն ու տեղը: