ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐՈՒՄԵԱՆ
Պաշտօնական առաջին արձագանգը եղաւ միայն յաջորդ օրը երեկոյեան, երբ Ադրբեջանի ՊՆ մամուլի ծառայութիւնը, գլխիվայր շրջելով փաստերը, հաղորդեց, որ ՊԲ հետախուզական ստորաբաժանումների դիւերսիոն-հետախուզական գործողութիւնը կասեցնելիս զոհուել է 5 ադրբեջանցի զինծառայող: Սուտն այնքան աչք ծակող էր, որ յարուցեց անգամ ադրբեջանական փորձագիտական հանրութեան տարակուսանքը:
«Ես չեմ հաւատում մեր պաշտպանութեան նախարարութեանը», լրատուամիջոցներին ասել էր ռազմական փորձագէտ Ուզէիր æաֆարովը, «բոլորը գիտեն, որ յարձակուող կողմը միշտ աւելի շատ զոհեր է ունենում: Կարծում եմ, որ անհրաժեշտ է լուրջ հետաքնննութիւն՝ պաշտպանութեան նախարարութեան ընդգրկմամբ»:
Որոշ ժամանակ անց Ադրբեջանի պաշտպանութեան նախարարութեան մամուլի ծառայութիւնը, հակասելով ինքն իրեն, յայտարարեց, որ ադրբեջանցի զինուորները զոհուել են եռօրեայ յամառ մարտերի ընթացքում: Այդ պահից սկսած ադրբեջանական բանակի գործողութիւնները սկսեցին ընթանալ երկու զուգահեռ իրականութիւններում: Իրականութիւններից առաջինում կարելի է համոզուած պնդել, որ ադրբեջանական բանակը ստացել էր դեռեւս Յուլիսի 28ին դիւերսիոն ներթափանցման փորձի ժամանակ զոհուած զինակիցների դիմաց ամէն գնով վրէժխնդիր լինելու առաջադրանք:
Օգոստոսի 1ի լոյս 2ի գիշերը Ադրբեջանի կենտրոնական ենթակայութեան յատուկ նշանակութեան բրիգադներից մէկի դիւերսիոն-հետախուզական խումբը փորձեց Մարտակերտի հատուածում ներթափանցել ՊԲ ստորաբաժանումների թիկունք: Յայտնուելով մեր դիրքապահների ծուղակում՝ խումբը տուեց 6 զոհ եւ 7 վիրաւոր ու ստիպուած եղաւ ճողոպրել՝ մարտադաշտում թողնելով մեծաքանակ հանդերձանք եւ սպառազինութիւն:
Նոյն օրը Ասկերանի ուղղութեամբ ՊԲ ստորաբաժանումների ձեռնարկած յատուկ կանխարգելիչ գործողութեան շնորհիւ շարքից դուրս են եկել հակառակորդի 16 զինծառայող՝ 9 սպանուած, 7 վիրաւոր:
Հակառակորդը նշանակալի կորուստներ է ունեցել նաեւ ղարաբաղա-ադրբեջանական սահմանների միւս ուղղութիւններում:
Միւս՝ վիրտուալ իրականութեան մէջ փաստերը պարզապէս նենգափոխուել են: Դիւերսիոն-հետախուզական գործողութիւնների ձախողուած փորձերի հետեւանքով ունեցած երեք տասնեակ ասկեարների մահերը սեփական հանրութեան աչքերում արդարացնելոււ համար հակառակորդը ձեռնարկել է տեղեկատուական-հոգեբանական յատուկ գործողութիւններ՝ փորձելով ադրբեջանական ժողովրդին համոզել, որ 1994թ. հրադադարի հաստատումից ի վեր աննախադէպ կորուստներն ադրբեջանական բանակն ունեցել է հայկական ստորաբաժանումների դէմ մղուած թէժ մարտերի ընթացքում: Այդ նպատակով պաշտօնական Բաքուի կողմից վերահսկուող լրատուամիջոցները սկսել են ռազմահայրենասիրական քարոզարշաւ: Ադրբեջանական լրատուամիջոցների վերնագրերը յիշեցնում են պատերազմական ամփոփագրեր, ընդ որում, զգացւում է, որ, ջանադրաբար կատարելով «վերեւների» հրահանգը, ադրբեջանցի հեղինակներն առանձնապէս չեն մտահոգւում անգամ իրենց քարոզչական արտադրանքի արժանահաւատութեան մասին:
«Haqqin.az» կայքն, օրինակ, գրում է զենիթահրթիռային համալիրներով Հայաստանի տարածքին հասցուող հարուածների մասին՝ անտեսելով այն փաստը, որ զենիթային համալիրները նախատեսուած են բացառապէս օդային թիրախներ խոցելու համար եւ վերգետնեայ նշանակէտերի դէմ կիրառուել չեն կարող:
«Aze.az» կայքն իր էջում տեղադրել էր Ադրբեջանի կենտրոնական շրջաններից իբրեւ թէ ղարաբաղեան սահման փոխադրուող տանկային շարասիւների լուսանկարները: Սակայն տեղեկատուական անվտանգութեան հայ մասնագէտներն արագօրէն բացայայտեցին, որ իրականում տեղադրուել են 2013թ. Ռուսաստանից ձեռք բերուած տանկերի առաքման ընթացքում նկարահանուած լուսանկարներ:
Վիրտուալ իրականութեան ստեղծման գործին յընթացս լծուել են նաեւ Ադրբեջանի ազգային հերոսները: ԱՀ Զու 3րդ բանակային կորպուսի հրամանատար, գեներալ-լէյտենանտ, Ադրբեջանի ազգային հերոս Ռովշան Աքպերովը զոհուած զինծառայող Իսա Ալմազովի հարազատներին շքանշան յանձնելու ժամանակ ասել է.
«Մարտական գործողութիւնների ընթացքում ոչնչացուել է 71 հայ զինուորական, իսկ 80ը վիրաւոր են»:
Ում-ում, բայց գեներալ-լէյտենանտի կոչումով բարձրաստիճան զինուորականին իրականութիւնը, անկասկած, յայտնի է: Բայց փաստերն իրեն անհրաժեշտ ձեւով ներկայացնելու յատկութիւնը Աքպերովն ամենայն հաւանականութեամբ ձեռք է բերել դեռեւս Արցախեան պատերազմի տարիներին, երբ նա ադրբեջանական բանակի 777րդ գումարտակում վաշտի, յետագայում՝ նոյն գումարտակի հրամանատարն էր: Աքպերովի «սխրանքներն» իսկապէս զարմանահրաշ են: Իր իսկ վկայութեամբ Շուշիի մարտը նա «բաց է թողել», որովհետեւ… քնած է եղել հրամանատարական «Ուազ»ում: Պատերազմի տարիներից է նաեւ Աքպերովի՝ վերադասին ներկայացրած այս չափազանց ուշագրաւ զեկուցագիրը:
«Հայկական ստորաբաժանումները, որոնց կազմում կային սեւամորթ վարձկաններ եւ անգլերէն ու արաբերէն խօսող օտարերկրացիներ, յարձակում են գործել մեր դիրքերի վրայ: Յամառ մարտերի ընթացքում ոչնչացրել ենք հակառակորդի կենդանի ուժի 70 տոկոսը, սակայն ստիպուած ենք եղել նահանջել»:
Գլխովին «ոչնչացուած» հակառակորդից նահանջելու սովոր Աքպերովը կարծես թէ անբացատրելի հակում ունի 70 թուի նկատմամբ: Աւելի քան քսան տարի յետոյ մարտական գործողութիւնները նկարագրելիս նա կրկին օգտագործում է թիւը, երկու դէպքում էլ բացայայտօրէն ստելով. առաջին դէպքում՝ վերադասին, միւս դէպքում՝ իր զոհուած զինուորի հարազատներին:
Միայն այս երկու փաստը թերեւս բաւական են ադրբեջանցի գեներալին բնութագրելու համար: Սակայն Աքպերովի կենսագրութեան մէջ կան հետաքրքրական այլ էջեր եւս:
Աքպերովի յաջող ռազմական կարիերան եւ ծառայողական երկարակեցութիւնը բացատրւում է ոչ թէ նրա մասնագիտական ունակութիւններով, այլ Ալիեւների ընտանիքին մատուցած արժէքաւոր ծառայութեամբ:
1995թ. Մարտին հէնց Աքպերովի հրամանատարութեամբ գործող 777րդ գումարտակն է մասնակցել ահաբեկիչ Ռովշան æաւադովի ղեկավարած ոստիկանութեան յատուկ ջոկատի՝ տխրահռչակ ՕՄՕՆի ապստամբութեան ճնշմանը: Այդ անձնական ծառայութեան համար Ռ. Աքպերովին ներուել է անգամ ծանր քրէական յանցագործութիւնը՝ սպանութիւնը: Արդէն գեներալ եւ ազգային հերոս դարձած Աքպերովը Կիեւի ռազմական ակադեմիայում ուսանելու տարիներին ռեստորանային հարբած վէճի ժամանակ դաշունահարել եւ սպանել է ադրբեջանցի բիզնեսմեն Էլչին Ալիեւին: Ուկրաինական արդարադատութեան պատժից խուսափելուն օգնել է նախագահ Հէյդար Ալիեւի միջնորդութիւնը: Աքպերովի մարդկային եւ մասնագիտական յատկանիշների նկարագրութեան տեսանկիւնից բնութագրական է նաեւ հետեւեալ փաստը. նշանակուելով ԱՀ ԶՈՒ 3րդ ԲԿ հրամանատար՝ Աքպերովը որոշակի քայլեր է ձեռնարկում կորպուսի աղէտալի ցածր կարգապահութիւնը բարելաւելու եւ ԱՀ ԶՈՒ ամէնից արիւնոտ միաւորման համբաւից ձերբազատուելու համար: Որոշ ժամանակ անց, տեսնելով իր ջանքերի անարդիւնաւէտ լինելը, գեներալ-լէյտենանտի կոչումով Ադրբեջանի ազգային հերոսը իրեն նուիրում է հարբեցողութեան եւ վատահամբաւ հաստատութիւններում օրնիբուն զուարճութիւններ որոնելուն:
Իրական Ադրբեջանում նախայարձակ ադրբեջանցի դիւերսանտները տասնեակներով ոչնչացւում են ՊԲ ստորաբաժանումների կողմից: Վիրտուալ Ադրբեջանում ԶԼՄներն ու գեներալները զեկուցում են հայկական կողմի ծանր կորուստների մասին: Սակայն Ղարաբաղի լեռներից ադրբեջանական բնակավայրեր ուղարկուող տասնեակ զինուորական դագաղները միանգամայն իրական են, շօշափելի: Իրական է նաեւ ոչնչացուած ասկեարների հարազատների վիշտն ու ցասումը՝ ուղղուած իրենց արկածախնդիր իշխանութիւններին: Հերթական անգամ սեփական հանրութեան դժգոհութիւնը ադրբեջանական իշխանութիւնը փորձում է չէզոքացնել արտաքին վտանգի շահարկմամբ՝ ամէն գնով ստեղծելով լայնածաւալ մարտական գործողութիւնների պատրանք:
***
ՆԱԽԱՐԱՐ ՀԱՍԱՆՈՎԸ
ՍՏՈՒՄ Է՝ ՎԱԽԵՆԱԼՈՎ
ԱԴՐԲԵæԱՆՑԻՆԵՐԻ ՑԱՍՈՒՄԻՑ
«Հետք»ի գլխաւոր խմբագիր Էդիկ Բաղդասարեանը, ով այս օրերին գտնւում է ԼՂՀում, յայտնում է, որ պաշտպանութեան բանակի ձեռք բերած տուեալների համաձայն՝ ադրբեջանական կողմը Յուլիսի 28ից Օգոստոսի 5ն ընկած հատուածում տուել է 34 զոհ, սակայն այդ երկրի պաշտպանութեան նախարարութիւնը արդէն մի քանի օր նշում է 13 թիւը:
Չնայած անցած երկու օրերին Ադրբեջանը տուել է եւս 3 զոհ, այդուհանդերձ, նորաթուխ նախարար Զաքիր Հասանովի ղեկավարած կառոյցը չի շտապում յայտարարել, որ մարդկային կորուստները եղել են առաջնագծում, իրենց իսկ գործողութիւնների տխուր հետեւանքով: Կարելի է մտածել, որ 13ն այն սահմանագիծն է, որից այն կողմ Հասանովի սպասուող պաշտօնանկութիւնն է: Յիշեցնենք, որ ադրբեջանական հասարակութիւնը վերջին շրջանում սեփական բանակի անփառունակ գործողութիւնների ու զոհերի ֆոնին սկսել է խիստ քննադատաբար հանդէս գալ նախկին ոստիկան Հասանովի հասցէին: Անկախ պաշտօնական Բաքուի ներկայացրած թուերից՝ 13ի սիրահար նախարարի գլխին նոր սեւ ամպեր են կուտակւում ամէն մի նոր «շեհիդ»ի հետ:
«Հետք»