Image may be NSFW.
Clik here to view.
«Համակարգային Նշանակութեան Խնդիրների Լուծումը Գործող Սահմանադրութիւնը Չի Տալիս»
Վարեց՝ ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ
Մեր զրուցակիցն է Հելսինկեան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենեակի ղեկավար Արթուր Սաքունցը։
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Պարոն Սաքունց, ՀՔԾն աւարտել է վառելիքի գործը, որով կէս մլրդ. դրամ վնաս պատճառելու առնչութեամբ մեղադրանք է առաջադրուած նաեւ Սերժ Սարգսեանին: Ինչպէ՞ս էք գնահատում փաստը, որ Սերժ Սարգսեանն անցնում է այս գործով: Տեսակէտ կայ, որ նա շատ ուրիշ գործերով պէտք է պատասխանատուութեան ենթարկուի, այդ թւում՝ Մարտի 1ի գործով:
ԱՐԹՈՒՐ ՍԱՔՈՒՆՑ.- Ճիշդն ասած, ես ծանօթ չեմ գործի նիւթերին, թէ ինչ հիմնաւորումներ, ինչ ապացոյցներ են ձեռք բերուել: Դրա համար, մի փոքր դժուար է որեւէ մեկնաբանութիւն անելը, պէտք է սպասել դատաքննութեանը, երբ կը ներկայացուեն տուեալները: Բայց այստեղ հարցը մինչեւ դատաքննութեան անցնելը վերաբերում է նախաքննութեան մարմնին, որովհետեւ դատարանը ստիպուած է լինում գործ ունենալ նախաքննութեան մարմնի կողմից իրականացուած քննութեան նիւթերին: Իսկ նախաքննութեան նիւթերի որակը պայմանաւորուած է նախաքննութեան մարմնի մասնագիտական կարողութիւններով: Այստեղ ես ունեմ լուրջ վերապահումներ նախ այս դատաիրաւական համակարգի, մասնաւորապէս, քննչական մարմինների մասնագիտական որակների հետ կապուած, որովհետեւ այդ մարդիկ մնացել են նոյնը: Նրանք երկար տարիներ աշխատել են պետութեան զաւթման ժամանակներում: Ինձ համար շատ դժուար է պատկերացնել, որ նրանք կը կարողանան բազմակողմանի, օբյեկտիւ (անաչառ-Խմբ.) ու լրիւ քննութիւն իրականացնել նոր իրավիճակներում, եւ յատկապէս այն մարդկանց նկատմամբ, որոնց պահանջները կատարողներն են եղել երկար տարիներ: Դրա համար, կոնկրետ (յստակ-Խմբ.) այս դէպքի հետ կապուած պէտք է սպասել նիւթերին, որպէսզի վերջնական եզրակացութեան գանք:
Ինչ վերաբերում է հարցին, թէ արդեօք հէնց այս գործով պէտք է գնար Սերժ Սարգսեանը, ապա նա այնքան տարբեր պատասխանատուութիւններ ունի, որոնց հետեւանքները մենք տեսել, զգացել, արձանագրել, բարձրաձայնել ենք, որ ես անգամ չգիտեմ, թէ որից պէտք է սկսել, որով աւարտել: Բայց ես չեմ կարծում, որ այդպէս առանձին մօտեցումները արդիւնաւէտ են, որովհետեւ ամբողջ այդ համակարգային կոռուպցիոն (փտած-Խմբ.) կառավարման ձեւից ելնելով շատ աւելի լուրջ խնդիրներ կան, որոնցով պէտք է զբաղուել: Ուզում եմ յիշեցնել, որ ժամանակին Սերժ Սարգսեանն ասում էր՝ թղթի վրայ ամէն ինչ կարգին է: Նա ՏԻՄ ներկայացուցիչների հետ յայտնի հանդիպման ժամանակ էր հրապարակաւ ասել, որ ՏԻՄ ղեկավարների կողմից կատարուած յանցագործութիւնների մասին բազմաթիւ ահազանգերի ինքն ընթացք չի տուել: Երեւի թէ պէտք է մի ամբողջ քննչական խումբ զբաղուի այդ պետական ռեսուրսների (միջոցներու-Խմբ.) տնօրինման հետ կապուած հարցերով: Ի վերջոյ, յիշեցնեմ յայտնի կիպրոսեան օֆշորային սկանդալի (անդրծովեան գայթակղութեան-Խմբ.) հետ կապուած պատմութիւնը, որ ինքն ազատեց աշխատանքից Տիգրան Սարգսեանին վարչապետի պաշտօնից, ապա նրան նշանակեց ԱՄՆում Հայաստանի դեսպան: Այսինքն՝ շատ աւելի լուրջ համակարգային խնդիրներ կան, որոնք արձանագրուած են, որոնց ուղղութեամբ քննութիւնը կը բացայայտէր կառավարման յանցաւոր էութիւնը՝ իր բոլոր դրսեւորումներով եւ հետեւանքներով, որի դրուագներից ընդամէնը մէկն է հանդիսանում վառելիքի հետ կապուած այդ հարցը: Ես նկատի ունեմ, որ շատ աւելի լուրջ համակարգային կոռուպցիոն յանցագործութիւնների հետ կապուած կարելի էր քննութիւն իրականացնել:
Միւս կողմից, ընդհանրապէս անհասկանալի է, թէ ինչ կարգավիճակ ունի Սերժ Սարգսեանը Մարտի 1ի գործով սահմանադրական կարգը բռնի զաւթելու քրէական գործի շրջանակներում, մանաւանդ, որ ինքը եղել է ՀՀ վարչապետը այդ ժամանակ: Տարօրինակ է, որ այդ գործով ինքը որեւէ մասնակցութիւն չունի, որքան գիտեմ նա անցնում է ընդամէնը վկայի կարգավիճակով: Սա եւս մէկ ապացոյց է քննչական մարմինների որակի մասին:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Արդարադատութեան նախարարը յայտարարել է, որ աշխատանքային խումբ է ձեւաւորւում սահմանադրական փոփոխութիւններ իրականացնելու համար: Կարելի՞ է արձանագրել, որ իշխանութիւնը հասկացաւ, որ առանց այդ փոփոխութիւնների հնարաւոր չի լինելու դատական բարեփոխումների հասնել, մասնաւորապէս, կոնկրետ ՍԴի խնդիրը լուծել:
ԱՐԹՈՒՐ ՍԱՔՈՒՆՑ.- Դատաիրաւական բարեփոխումների ռազմավարութեան մէջ է ձեւակերպուած սահմանադրական փոփոխութիւնների մասնագիտական յանձնաժողովի ստեղծման խնդիրը: Ես չգիտեմ՝ քաղաքական իշխանութիւնը գիտակցում է թէ ոչ, բայց ուղղակի ուղերձ, ուղղակի դիրքորոշում, մօտեցում ոչ թէ սահմանադրական փոփոխութեան, այլ ընդհանրապէս նոր սահմանադրութեան ընդունման կապակցութեամբ, ես չեմ լսել մինչ այժմ: Աւելին, նոյնիսկ այդ դատաիրաւական բարեփոխումների ռազմավարութեան մէջ յստակ չի ձեւակերպուած սահմանադրական փոփոխութիւնների նպատակը: Այս վերջին սահմանադրութիւնը գնահատել ենք որպէս պարտադրուած սահմանադրութիւն եւ բնութագրել ենք որպէս աւտորիտար (մենատիրական-Խմբ.) կառավարման, միակուսակցական կառավարման սահմանադրութիւն, նաեւ պերմանենտ (տեւական-Խմբ.) ճգնաժամերի սահմանադրութիւն, քանի որ չի ապահովում իշխանութիւնների տարանջատման եւ փոխզսպման սկզբունքը: Այս սահմանադրութեան համաձայն՝ անունով խորհրդարանական է կառավարման համակարգը, բայց չի ապահովում խորհրդարանական արդիւնաւէտ վերահսկողութիւնը գործադիր իշխանութեան նկատմամբ: «Կայուն քաղաքական մեծամասնութիւն» հասկացութիւնը, սկզբունքը անհամատեղելի է ժողովրդավարական սկզբունքների հետ, որովհետեւ նոյնիսկ նախատեսում է, որ առաւելագոյնը 3 քաղաքական ուժեր կարող են կոալիցիա (համախոհութիւն-Խմբ.) կազմել: Անհասկանալի է, թէ ինչո՛ւ: Այս սահմանադրութիւնը չի ապահովում, որ քաղաքացու սոցիալական, տնտեսական, իրաւունքների խախտման դէպքում դրանց սահմանադրականութիւնը վիճարկելու հարցով հնարաւոր լինի դիմել ՍԴ: Այսինքն՝ կան բազմաթիւ հարցեր, համակարգային եւ առանձին խնդիրներ, որոնք սահմանադրութիւնը չի լուծում: Բայց ես այս ուղերձները չեմ լսել, որ այդ խնդիրների լուծման համար պէտք է կատարուեն սահմանադրական փոփոխութիւններ:
Միւս կողմից, ես չեմ կարողանում հասկանալ այդ սահմանադրական փոփոխութիւնը, ի՞նչը փոխես: Սա այն սահմանադրութիւնը չէ, որ կարող ես փոփոխութեան ենթարկել: Այն նոր սահմանադրութիւնը, որը յոյս ունեմ այս տարի կ՛ընդունուի, կը լինի առաջին լեգիտիմ (օրինական-Խմբ.) սահմանադրութիւնը ընդունման տեսակէտից, եւ յոյս ունեմ, որ կը տայ այն խնդիրների լուծումը, որոնց մասին ես խօսում եմ: Գործող սահմանադրութեան մէջ չի ապահովուած նաեւ ԱԱԾի, քննչական մարմինների, ոստիկանութեան, իրաւապահ այլ մարմինների նկատմամբ պատշաճ խորհրդարանական վերահսկողութիւն, ինչը շատ կարեւոր է իշխանութեան ճիւղերի տարանջատման եւ փոխզսպման սկզ-բունքի, դատական իշխանութեան անկախութեան, ՍԴ լեգիտիմութեան ապահովման տեսակէտից: Այսինքն՝ այստեղ կայ խնդիրների մի ամբողջ փունջ, որի լուծումները յայտնի են: Ընդամէնը պէտք է դրանց իրագործման մասին մտածել: Միւս կողմից ես խնդիրներ եմ տեսնում մասնագիտական յանձնաժողով ասուածի հետ կապուած, որովհետեւ սկզբից պէտք է ոչ թէ մասնագիտական յանձնաժողովը ստեղծուի, այլ ներկայացուցչական մարմին պէտք է լինի, որը պէտք է ընդգրկի քաղաքական ու քաղաքացիական տարբեր ուժերի: Այսինքն՝ պէտք է հանրային լայն կոնսենսուս (համամտութիւն-Խմբ.) ապահովող յանձնաժողով նախ լինի, որի աշխատանքների համար նոր արդէն կարող է ստեղծուել մասնագիտական յանձնաժողով: Ես կարծում եմ, որ այս հարցերը լուծում կը ստանան, որպէսզի մենք խնդիրներ չունենանք նոր սահմանադրութեան թէ՛ նախագծի, թէ՛ ընդունման հետ կապուած լեգիտիմութեան տեսակէտից:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Նախորդ տարուայ վերջին ընդունուեց ՍԴ անդամներին վաղաժամ կենսաթոշակի գնալու հնարաւորութիւն տուող օրէնքը, սակայն մինչ այժմ որեւէ ՍԴ անդամ չի արձագանգել դրան եւ վաղաժամ թոշակի չի գնացել: Ստացւում է, որ սահմանադրական փոփոխութիւններո՞վ պէտք է լուծուի այդ խնդիրը:
ԱՐԹՈՒՐ ՍԱՔՈՒՆՑ.- Գործող սահմանադրութեան շրջանակներում նման խնդիրները լուծում չունեն: Աւելին, ինչ օրէնք էլ ընդունուի, այն սահմանափակուած է գործող սահմանադրութեան նորմերով: Դրա համար ի սկզբանէ հասկանալի է, որ խնդիրը լուծում չի ստանալու: Եթէ յիշում էք, 2018 թուականի ընթացքում թաւշեայ յեղափոխութիւնից յետոյ, որպէսզի տեղի ունենան ԱԺ արտահերթ ընտրութիւններ, անհրաժեշտ եղաւ զանգուածային մեծ աջակցութիւն, որպէսզի Նիկոլ Փաշինեանը վարչապետի պաշտօնից երկու անգամ հրաժարական տայ եւ հնարաւորութիւն առաջանայ նոր ընտրութիւններ անցկացնելու: Սա վառ ապացոյց է, որ այս սահմանադրութիւնը ընդհանրապէս արդիւնաւէտ չէ: Այն յստակ իրաւական ընթացակարգեր չի նախատեսում, լուծումներ չի տալիս ինչ-որ իրավիճակներում, որը մեր աչքի առաջ տեղի ունեցաւ: Այսինքն՝ անգամ արտահերթ ընտրութիւնների հետ կապուած հարցերն են դժուարացւում: Համակարգային նշանակութեան խնդիրները չեն կարողանում լուծել այս սահմանադրութեան շրջանակներում եւ ընթացակարգերով: Այս սահմանադրութիւնն այլ նպատակով է ստեղծուած եղել: Դա Սերժ Սարգսեանի անձնական իշխանութեան եւ ՀՀԿի գերիշխանութեան ապահովման սահմանադրութիւն էր: Այս սահմանադրութիւնը չի կարող արդիւնաւէտ լինել, կամ այն պէտք է ընդունուի որպէս գործիք նոր իշխանութեան կողմից, սակայն, իմ համոզմամբ, դրանք անտագոնիստական (թշնամական-Խմբ.) են իրենց մօտեցումներով, միջոցներով: Դրա համար կը լինի դա ՍԴ, թէ կը լինի դատական իշխանութեան, թէ խորհրդարանական արդիւնաւէտ վերահսկողութիւն, իմ նշած համակարգային նշանակութեան խնդիրների լուծումը գործող սահմանադրութիւնը չի տալիս: Հետեւաբար, առանձին լուծումներ գտնելու փորձերը դատապարտուած են ձախողման, դա չի լինելու:
«ԼՐԱԳԻՐ»