ԿԱՏԻԱ ՔՈՒՇԵՐԵԱՆ
Հայ ազգի որոշ խաւի մօտ, Հայաստանում թէ արտերկրում, Թուրքիայի գործած աններելի եւ անքաւելի ոճիրը մեղմ գոյներով ներկայացնելու եւ այդ հիման վրայ ներողամտութեան, հաշտութեան եւ բարեկամութեան դիրքորոշում ունենալը տարածուն մտայնութիւն է: Այն ակներեւօրէն թմրանիւթ է հայութեան համար եւ սրսկւում է մեր գիտակցութեան մէջ թշնամի ուժերի կողմից գիտակցաբար ե հայ դիւրահաւատների կողմից՝ անգիտակցաբար: Որպէս հիմնաւորում վկայաբերւում է Հայաստանի փոքր եւ տկար լինելը, այդպիսով խարխլելով հայութեան ինքնավստահութիւնն ու սեփական ուժի հանդէպ հաւատը, որը ստրկամտութեան, օտարին դիմելու, նրանից մշտապէս կախեալի կարգավիճակում հանդէս գալու շատ վտանգաւոր հոգեվիճակ է ձեւաւորում եւ դուռ է բացում արտաքին միջամտութիւնների առջեւ:
Կայ եւս մի մտայնութիւն, որ յար եւ նման է վերն ասուածին, այն է՝ խաղաղասիրութեան կոչերն ու աշխարհին Հայաստանի խաղաղասէր լինելու մասին անհարկի հաւաստիացումները: Այս մօտեցումը նոյնպէս թմրանիւթ է հայութեան համար եւ բնաւ չի նպաստում մեր ուժեղացման, ինչպէս նաեւ այլոց քով յարգանք ձեռք բերելուն, որովհետեւ առհասարակ խաղաղութիւն տենչում են այն ազգերը, որոնք թոյլ են եւ հոգնած: Հայաստանը իրաւունք չունի հոգնելու: Այդ է վկայում մեր ողջ պատմութիւնը: Մեր երկիրը խաղաղութեան եւ հանգստի հազուադէպ եւ կարճատեւ ժամանակներ է ունեցել միայն՝ ուժերը թարմացնելու եւ նոր պատերազմներին ընդառաջ գնալու համար:
Յատկապէս այսօր, երբ աւելի ու աւելի յաճախ է խօսւում Արցախեան ճակատում պատերազմի վերսկսման հաւանականութեան մասին, շատ է վտանգաւոր ժողովրդին պատերազմի գաղափարով վախեցնելու եւ խաղաղութիւնը որպէս փրկութեան լաստ ներկայացնելու քաղաքականութիւնը: Այն ջլատիչ է եւ թուլացնող: Շատ աւելի լաւ է մէկ անգամ ամբողջ հասակով դիմագրաւել պատերազմը, քան մշտապէս ապրել նրա վերահաս լինելու երկիւղով:
Ինչպէս վկայում են պատմաբանները, մարդկութեան պատմութիւնը պատերազմների պատմութիւն է, եւ հայ ժողովրդի պատմութիւնը դրա լաւագոյն հաստատումն է: Հայ ազգը մշտապէս պատերազմների մէջ է եղել, որոնք մեծաւ մասամբ ինքնապաշտպանական են եղել, քիչ բացառութիւններով, ինչպէս Կիլիկեան թագաւորութեան, Տիգրան Մեծի փառաւոր ժամանակներում, երբ հզօր արքան բնաւ խաղաղութեան մասին չէր մտածում, այլ կռուի եւ նուաճումների, որով հպարտանում ենք առ այսօր:
Մեր ամէնօրեայ լրատուութիւնն իսկապէս մտալլկող է սահմանագխից եկող միապաղաղ ու թեւաթափ անող տեղեկատուութեամբ այն մասին, որ թշնամու հերթական յարձակումը յաջողութեամբ ետ է շպրտուած, որ աչալրջօրէն հսկում ենք մեզ պարտադրուած սահմանը: Այս հոգեվիճակը մեղկ է, անուժ եւ հիւծիչ: Այսօր, աշխարհաքաղաքական սրընթաց զարգացումների պայմաններում եւ մեր անզիջում պահանջատիրութեան լոյսի տակ, աւելի քան երբեւէ, աւելի ուժգին, քան երբեւէ, ազգովին պէտք ունենք դուրս գալու խաղաղասիրութեան դիրքերից եւ ի ցոյց դնելու մեզ եւ աշխարհին, որ պատրաստ ենք պատերազմի, որ ոչ ոք չի կարող մեզ վախեցնել պատերազմի ուրուականով, որ հազարապատիկ լաւ է մէկ անգամ պատուով մեռնելն ու յաղթելը, քան ամէն օր վախուորած ապրելը:
Վերջապէս, ծանօթ ասոյթ է, թէ՝ «Յարձակումը պաշտպանութեան լաւագոյն ձեւն է»: Այն աւելի քան ճիշդ է մեր պարագայում, երբ յարձակումը նպատակադրում է ոչ թէ ուրիշի ունեցածը խլել, այլ մեր կորցրածը վերադարձնելուն: Մինչդեռ, եթէ հայեացք նետենք աշխարհի պատկերին, ապա պարզորոշ կը տեսնենք, որ արդի հզօր պետութիւնները մշտապես մղել եւ շարունակում են զաւթողական պատերազմներ մղել, չեն բաւարարւում իրենց ունեցածով եւ աւելիին են ձգտում, դրանով ոչ միայն հարստանում եւ ուժեղանում են, այլեւ պաշտպանական գօտի են ստեղծում իրենց երկրների համար:
Ազգն իր ամբողջութեան մէջ զգօն, զգաստ եւ մարտունակ վիճակի բերելն առաջնահերթութիւն է, մինչդեռ մեր եթերն ու մամուլը մեծաւ մասամբ լեցուն է տօնախմբութիւնների ու խրախճանքների նկարագրութեամբ ու քարոզչութեամբ, շռայլ կենցաղի հրապուրանքով:
Չենք անդրադառնում, որ այդպիսով ոչ միայն ազգին չենք պատրաստում թռիչքների, այլեւ նրան մխրճում ենք անտարբերութեան անդունդը, թուլացնում ենք նրա ե՛ւ մարմինը, ե՛ւ ոգին:
Պատմաբաններն ու փիլիսոփաները ինչպիսի բացատրութիւններ էլ փորձեն տալ պատերազմին, այն եղել ու մնուն է կեանքի մշտական երեւոյթներից մէկը, ինչպէս գեղեցիկն ու տգեղը, լաւն ու վատը, չարն ու բարին: Ճիշդ այդպէս, պատերազմն ու խաղաղութիւնը յաւերժական գոյակիցներ են:
Մեր բարի մաղթանքների ցանկի մէջ խաղաղութիւնը առաջնային տեղ է գրաւում, եւ ինչպէս նշուեց, վնասում է մեր պաշտպանունակութեան: Դեռ աւելին, սխալ պատկերացում է փոխանցում այլոց մեր ուժի եւ մարտունակութեան մասին: Պէտք է հանել խաղաղութեան մաղթանքն այդ ցանկից, փոխարինելով այն գօտեպնդիչ գաղափարներով՝ Լոյսի, Յոյսի, Մարտի եւ Յաղթանակի հաւատով: