ԿԱՏԻԱ ՔՈՒՇԵՐԵԱՆ
Հերթական անգամ նշում ենք Հայաստանի վերանկախացման տարեդարձը, սակայն իրարամերժ զգացումներով: Խորապէս ուրախ ենք, որ երկու տասնամեակից աւելի է, որ Հայաստանը կրկին անկախ է, բայց բաւարարուած չենք այն ձեռքբերումներով, որոնք չեն արդարացնում մեր համազգային ակնկալիքները:
Հանրայայտ իրողութիւն է, թէ պետականութեան կորուստը մեծագոյն աղէտ է որեւէ ժողովրդի համար: Այն աւելի քան աւերիչ է եղել Հայաստանի պարագայում, քանզի առանց պետականութեան շատ երկար ենք ապրել, ապրել ենք կոտորակուած, բաժան-բաժան եղած եւ որ անկարեւոր չէ, մշակոյթով եւ նկարագրով իրարից խստօրէն տարբերուող ազգերի ու տէրութեանց տիրապետութեան ներքոյ: Այս հանգամանքը շատ բացասական է անդրադարձել մեր ազգային նկարագրի վրայ, ժամանակի ընթացքում խեղել եւ հեռացրել է այն իր սկզբնական ձեւից եւ բովանդակութիւնից:
Հայաստանի պետականութեան վերականգնումը խոշորագոյն ձեռքբերում է, որ ենթադրում եւ թելադրում է վերանայել մեր վարքագիծը: Այսօրուայ հայ հասարակութեան մէջ տեղ գտած եւ արմատանալու վտանգ պարունակող շատ անընդունելի երեւոյթներ կան, որոնք հարցումներ են առաջացնում, որոնց պատասխանը հայոց պատմութեան մէջ կարելի է գտնել: Առհասարակ, հայոց պատմութիւնը թուականների ու դէպքերի պարզ շարադրանք չէ, այլ ուսուցիչ է, առաջնորդ եւ մեզ յուզող բազում հարցերին պատասխանողը:
Բնական պէտք է համարել, որ պետութեան ղեկին տիրացած բարձրագոյն պաշտօնեաներ թերանում են իրենց պարտականութիւնների մէջ, որովհետեւ պէտք չէ մոռանալ, որ խորհրդային կրթական համակարգի պտուղ սերունդը իր տեղը չի զիջել նոր սերունդին: Յիշեցնենք Հայաստանում ռուսական դպրոցների համատարած ցանցի մասին, հաստատենք, որ այնքան կարեւոր հայոց պատմութիւնը չափազանց մակերեսօրէն է դասաւանդուել, մէկդի թողնելով ռուսական դպրոցները, հէնց հայկական դպրոցներում, իսկ Հայաստանի աշխարհագրութեան ուսուցման բացակայութեան վերաբերեալ աւելորդ է խօսել:
Հետեւաբար, պէտք չէ զարմանալ, որ մեր ղեկավարների կողմից հայրենասիրութեան ընկալումը նոյնքան մակերեսային է: Եթէ դրան աւելացնենք այն, որ նրանց մէջ բազմաթիւ են պատահականօրէն եւ անարժանաբար պաշտօնի տիրացած մարդիկ, ապա պատկերը պարզ կը լինի: Կան ղեկավարներ, որոնք պարզապէս ռամիկ են, այս բառի բացասական իմաստով, անընդունելի պահուածքով եւ խօսուածքով, մինչդեռ հայոց պատմութիւնը վկայում է, որ Հայոց Աշխարհի տէրերն ու ղեկավարները, ինչպէս նաեւ զօրքն ու սպայական կազմը սերում էին ազնուական տոհմերից:
Եթէ ուզում ենք հիմնական փոփոխութիւններ տեսնել մեր կեանքում, ապա պէտք է տեսնենք, թէ ում է վստահուած այնքան կարեւոր Կրթութեան նախարարութիւնը:
Փոխանակ ռուսական դպրոցները այլ օտարալեզու դպրոցներով փոխարինելու ազգավնաս ջանքերի, պէտք է բարեփոխել հայ դպրոցը, նաեւ հիմնել հայկական յատուկ դպրոցներ, ուր կը կրթուեն եւ կը դաստիարակուեն վաղուայ ղեկավարները, որպէս մարդ, հայ եւ քաղաքացի, ձեւով եւ բովանդակութեամբ յարիր մեր երկրին եւ ազգին, եւ որոնք իրենց ստանձնած պաշտօնը կ՛ընկալեն որպէս պատիւ եւ պատասխանատւութիւն: